سلامت نیوز: «امید» دوباره آمد. آخرین درنای بازمانده از دسته درناهای غربی سیبری، درنایی که دوستداران محیط زیست نامش را «امید» گذاشته‌اند، تک و تنها پس از چهار هزار کیلومتر پرواز، روز چهارشنبه در تالاب‌های فریدونکنار فرود آمد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، این نهمین‌سالی است که این درنای منحصربه‌فرد تنهای تنهای تنها این مسیر طولانی را برای زمستان‌گذرانی به سمت ایران پرواز می‌کند. «امید» دو سال گذشته در فاصله بین ١٠ تا ١٣ آبان به ایران می‌آمد. امسال اما با چند روز تأخیر به ایران رسید و همین موضوع باعث شد این گمانه‌زنی بین پرنده‌شناسان و دوستداران محیط زیست تقویت شود که کوچ زمستانه این درنا و دسته درناهای سیبری به ایران برای همیشه پایان یافته است.
امید آخرین بازمانده از دسته‌ای از درناهاست که برای سال‌ها اوایل پاییز برای فرار از زمستان‌های سخت و طولانی سیبری به ایران می‌آمدند و در آخرین روزهای زمستان در اسفندماه دوباره به آنجا برمی‌گشتند. در سال‌های گذشته، به دلایلی مانند شکار و ازبین‌رفتن تالاب‌ها و زیستگاه‌های موردپسند این پرندگان، از تعداد آنها آن‌قدر کاسته شده تا عاقبت همین یک دانه باقی مانده است و اگر روزی رفتن و آمدن این تک‌درنا هم به پایان برسد، برای همیشه بر مهاجرت درناهای سیبری به ایران مهر پایان خواهد خورد.
به گزارش پایگاه خبری دیده‌بان محیط زیست، «امید» صبح روز چهارشنبه هفته گذشته در دامگاه فریدونکنار فرود آمد. در همین حال، کیایی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست بابلسر و فریدونکنار، در رابطه با این درنا به مهر گفته است: «ورود درنا امسال که با تأخیر زمانی نسبت به سال‌های قبل وارد ایران شده، شور و شوق مردم محلی و همه دوستداران محیط زیست را برانگیخته است». او تأکید کرده است: «تمهیدات لازم برای حفاظت از این گونه کمیاب اندیشیده شده و البته مردم فریدونکنار خود برای صیانت از درنای امید بسیج می‌شوند».
آخرین‌بار که درناهای سیبری گروهی به ایران آمدند در زمستان سال ۱۳۸۶ بود، در آن سال سه درنای سیبری وارد تالاب‌های منطقه فریدونکنار شدند، اما یکی از درناها بر اثر شلیک گلوله یک شکارچی کشته شد. یک سال بعد در زمستان سال ۱۳۸۷ دو درنای سیبری باقی‌مانده که یکی از آنها «امید» و دیگری یک درنای ماده بود، دوباره به فریدونکنار مهاجرت کردند اما در آن سال نیز درنای سیبری «ماده» به دلیل نامعلومی از بین رفت و ناپدید شد، به این شکل تنها درنای باقی‌مانده از آن پرندگان، همین پرنده‌ای است که حالا امید نام‌گذاری شده است. مسئولان محلی محیط زیست هرگز مرگ درنای ماده بر اثر شلیک گلوله را تأیید نکردند و اعلام شد درنای ماده ناپدید شده است. درناهای سیبری تابستان‌ها وقتی در سیبری هستند یک دسته‌اند. اما زمان کوچ زمستانه‌شان که می‌رسد سه دسته می‌شوند: دسته غربی، دسته شرقی و دسته مرکزی.
قشلاق زمستانی غربی‌ها ایران بود، مرکزی‌ها هند و شرقی‌ها چین. پراکنش این گونه تنها در سیبری و آسیاست و دارای سه جمعیت مستقل غربی، مرکزی و شرقی هستند که جمعیت مرکزی آن از سیبری مرکزی در شمال تا پارک ملی کئولادو در ایالت راجستان هند مهاجرت می‌کردند و به دلیل شکار بی‌رویه این پرنده در افغانستان و پاکستان آخرین جفت از آنها در سال‌های ۲۰۰١ -۲۰۰٢ دیده شده و در‌حال‌حاضر از بین رفته‌اند. جمعیت شرقی درنای سیبری که مهاجرت زمستانه‌شان را از غرب سیبری در ایالت خودمختار یاکوتیا روسیه به سمت دریاچه پویانگ در چین ادامه می‌دهند، کماکان از جمعیت خوبی برخوردار هستند و در سال جاری جمعیت آنها را حدود چهار هزار قطعه برآورد کرده‌اند. ٥٠، ٦٠ سال پیش اوایل پاییز هر سال صد‌ها درنای سیبری حدود چهار هزار کیلومتر راه را پرواز می‌کردند تا زمستان را در تالاب‌های فریدونکنار مازندران بگذرانند، ٢٥ سال پیش تعداد این درناها به ٣٠ عدد رسید و حالا نهمین‌سال است که از آن تعداد تنها همین یکی به ایران سفر می‌کند. درناها از معدود گونه جانورانی هستند که تمام عمر را به تک‌همسری می‌گذرانند، امید هم در همه سال‌های پیش از این، همراه با جفتش به فریدونکنار می‌آمد. سه سال پیش اما جفت او ناپدید و امید تنها شد و حالا تکی این ییلاق و قشلاق را طی می‌کند. درناها از گونه پرندگان در معرض انقراض و حفاظت‌شده هستند، به همین دلیل نیز این گونه در تمامی کشورهای منطقه قانونا در فهرست گونه‌های تحت حمایت (CITES) است و تمامی کشورها یادداشت تفاهمی مبنی بر کمک به حفاظت سایت‌های تالابی محل زندگی درناها امضا کرده‌اند.
یکی از دلایل انقراض درنای سیبری نیز همین سبک‌وسیاق تک‌همسری و وفاداری عمیق به جفت است، البته این همه دلیل خطر انقراض درناها نیست، چراکه ازبین‌رفتن تالاب‌ها یا پایین‌آمدن سطح آب آنها از طریق توسعه کشاورزی و افزایش بهره‌برداری انسانی از آنها و افزایش استخراج نفت در سایت‌هایی که این پرنده در آن زمستان‌گذرانی می‌کند و همچنین شکار، از دیگر عوامل محیطی تهدید جدی این گونه است. علاوه بر این موارد باید مهاجرت‌های طولانی و وقایع طبیعی در مسیر مهاجرت، نرخ پایین جوجه‌آوری، مکانیسم‌های پیچیده تولیدمثلی در این پرنده، سن بالای بلوغ، عدم تخم‌گذاری و آشیانه‌سازی سالانه و نیاز به زیستگاه ویژه و اختصاصی در این پرنده را نیز جزء عوامل اصلی کاهش طبیعی جمعیت درناهای سیبری به‌شمار آورد. درناها دارای ۱۵ گونه مختلف هستند که سه گونه از آنها یعنی درنای فریادکش، درنای تاج‌قرمز و درنای سفید سیبری به عنوان گونه‌های در معرض خطر طبقه‌بندی شده‌اند. پرهای این پرنده کاملا سفید است و با شاه‌پرهای سیاه‌رنگ، دارای چین پوستی قرمزرنگ در ناحیه پیشانی هستند.
نام کامل این درنای تنها «امید نادی یوژنی» است؛ نامی ترکیبی از زبان روسی و فارسی، اشاره‌ای به دو سرزمین محل تابستان و زمستان گذرانی این پرنده. گفته می‌شود دلیل اصلی مهاجرت درناهای سیبری به فریدونکنار، تالاب‌های دست‌ساز بومیان این منطقه است که در فصول سرد در شالیزاران ساخته می‌شود که به آنها دامگاه گفته می‌شود. این دامگاه‌ها در حقیقت برای شکار پرندگانی مانند غاز و اردک است اما به دلیل فضای امن و آرامی که دارند؛ به زیستگاه دیگر گونه‌های پرنده تبدیل شده‌اند.
چند سال پیش از این، دکتر آرچی‌بالد، پرنده‌شناس و متخصص درناها، در قالب پروژه درنای سیبری سازمان حفاظت از محیط زیست ایران چند درنای پرورشی را به ایران آورده بود و به تالاب‌های فریدونکنار منتقل کرد تا با درناهای وحشی پرواز کنند، با این حال اما این درناها وقتی به روسیه بازگشتند، سال بعد به ایران نیامدند و همچنان این «امید» است که تنها به زیستگاه گرمسیری خود در ایران سفر می‌کند. درنای سیبری دو ویژگی منحصربه‌فرد دارد؛ اول آنکه جفت نر هرازگاه برای جلب توجه معشوقه‌اش روبه‌روی او می‌رقصد و برایش دلربایی می‌کند، دومین خصلتش هم صدا و آواز خاص اوست؛ صدایی شبیه فلوت که برای برقراری ارتباط با دیگر اعضای گروه استفاده می‌شود. «امید» حالا ٩ سال است که نه آوازی خوانده و نه یاری داشته که برایش برقصد. هر درنای سیبری نهایتا ١٢ تا ١٣ سال عمر می‌کند؛ کسی نمی‌داند «امید» چند سال دارد، با این حال، اما هرگاه عمر این پرنده سر آید، نسل درناهای سیبری دسته غربی هم سر خواهد آمد.
نظر شما